ျမန္မာ မြတ္စလင္ တုိ႔၏ မ်ိဳးခ်စ္သမိုင္း

အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ပထမစစ္ပြဲက ျမန္မာ မြတ္စလင္ တို႔၏ မ်ိဳးခ်စ္ စိတ္ ဓါတ္

အဂၤလိပ္ တို႔၏ စီးပြားေရး နယ္ခ်ဲ႕လာျခင္း၊ ျမန္မာ႔ ႏိုင္ငံ၏ သဘာ၀ ရင္းျမစ္ ေပါၾကြယ္၀မႈကို လက္ ၀ါး ၾကီး အုပ္ လိုျခင္း၊ စ သည္႔ အေၾကာင္းမ်ား ေၾကာင့္ ျမန္မာ တို႔သည္ အဂၤလိပ္ တို႔ ႏွင့္ ထိပ္တိုက္ ရင္ဆိုင္တုိက္ပြဲ မ်ားျဖစ္ပြား ခဲ့သည္။ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ပထမစစ္ပြဲ မွာ ၂ႏွစ္ နီးပါးအထိ ၾကာျမင့္ခဲ့ သည္။အာသံ၊မဏိပူရ၊ စစ္တေကာင္း၊ တနသာၤရီ ၊မုတၱမ၊ပဲခူး၊ ရန္ကုန္၊ဧရာ၀တီ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚ ေဒသႏွင့္ ျပည္ စသည္႔ ေနာက္ပိုင္း ၊ စစ္မ်က္ႏွာ မ်ား တြင္ လည္း အစၥလာမ္ ဘာသာ၀င္ မ်ား ပါ၀င္ ျပီး နယ္ခ်ဲ႕ အဂၤလိပ္ တို႔ ကို တြန္းလွန္ တိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့ သည္။

ျမန္မာ႔ေျမ ၏ အဆီအႏွစ္ မ်ားကို ၀ါးမ်ိဳစားေသာက္လိုေသာ နယ္ခ်ဲ႕ ျဗိတိသွ် တို႔က ၄င္းတို႔၏ နယ္ခ်ဲ႕ အလံ ကို ျမန္မာ ပိုင္ ရွင္ မျဖဴ ကၽြန္း ေပၚတြင္ စိုက္ထူကာ က်ဴးေက်ာ္ ေစာ္ ကားလာ သည္မွ အစျပဳ၍ အိႏိၵယ ဘုရင္ ခံခ်ဳပ္ ေလာဒ္႔ အမ္းဟတ္စ္ က ၁၈၂၄ ခု မတ္လ ၅ရက္ေန႔ အဂၤလိပ္ျမန္မာ ပထမ စစ္ပြဲျဖစ္ပြား ခဲ့သည္။ စစ္ပြဲ၏ အဖြင့္  စစ္ မ်က္ႏွာ မွာ ရခိုင္ျဖစ္ သည္။ အဂၤလိပ္တို႔သည္ ပန္း ၀ါေဒသအား စိုးမိုးလိုက္ၾက သည္။ ျမန္မာ ဘက္ မွစစ္ သူၾကီး မဟာဗႏၵဳလ၏ တပ္မ်ားႏွင့္ အတူ ရွမ္း ေစာ္ဘြားမ်ား ၊ ျမိဳ႕စားနယ္စား မ်ား ၊မင္းညီ မင္းသား မ်ား ဦး ေဆာင္ ေသာ ရွမ္း ေသြးေသာက္ မ်ား က ေတာ ေတာင္ လွ်ိဳေျမာင္ အထပ္ထပ္ ကိုျဖတ္ေက်ာ္၍ ပန္း၀ါေဒသ သို႔ ခ်ီ တက္ျပီး အျပင္း အထန္ တုိက္ ခိုက္ ခဲ့ၾကသည္။ ၁၈၂၄ ခု ေမလ ၁၇ရက္ေန႔နံနက္ ၉နာရီ အခ်ိန္တြင္ ပန္း ၀ါ ေျမ ကို ျဗိတိ သွ် တို႔ လက္ လြတ္ ခဲ့ရသည္။ ပန္း၀ါတုိက္ပြဲ သည္ ကမာၻ႔ သမုိင္း၀င္ ေတာ္လွန္ေရး တိုက္ ပြဲျဖစ္ခဲ့ သည္။

တဖန္ အဂၤလိပ္တို႔ ရန္ကုန္ကို သိမ္းပိုက္ ထားျ႔ပီျဖစ္ေၾကာင္း သိေသာအခါ စစ္သူၾကီး သတိုးသုဓမၼ မဟာဗႏၶဳလ သည္ စလင္း ျဖဴ ကၽြန္းသို႔ ခ်ီတက္ လာသည္။ လိႈင္ျမစ္ ေပါက္ေမွာ္ဘီ ကၽြဲကူး ဆိပ္ မွ တက္၍ ဂူၾကီး က်ိဳက္ကလို႔ သို႔ ခ်ီတက္ ဆုိက္ ေရာက္ လာေလသည္။ ထို႔ေနာက္ရန္ကုန္သို႔ စစ္ေၾကာင္း ၾကီးမ်ားခြဲ၍ ခ်ီတက္ တုိက္ခိုက္ ေလေတာ့သည္။

သံအမတ္ၾကီး ဦးေဖခင္

“၀န္ၾကီး သတိုးမဟာဗႏၶဳလ သည္ ကုလားတို႔၏ ဗံုးအေျမာက္ တို႔ကို လက္နက္ မ မွတ္ ေရႊထီးျဖန္႔ လ်က္ တပ္ထိပ္ သို႔လွည္႔ ကာ ပတ္ကာ မျပတ္သြားလာ ၏။ ျမင္းႏွင့္ ျမင္းစီး သူရဲ တို႔ကို လွံေရွ အဲေမာင္း စြဲကိုင္လ်က္ တပ္မႉး ေနမ်ိဳး ဂုဏၰရတ္  ႏွင့္ ျမင္း စီးေရ(၇၀) ေက်ာ္တို႔ ျမင္းေရး ကစားေစသည္။”
(ကုန္းေဘာင္ေခတ္ မဟာရာဇ၀င္ေတာ္ၾကီး ဒုတိယတြဲ စာမ်က္ႏွာ ၃၇၉-၃၉၂)
တပ္မႉးေနမ်ိဳးဂုဏၰရတ္ ကားမည္သူပါနည္း
စစ္သူၾကီး မဟာ ဗႏၶဳလႏွင့္အတူ ပန္း၀ါတုိက္ပြဲ၊ ၀က္ထီးကန္တိုက္ပြဲ ၊ တို႔တြင္ နယ္ခ်ဲ႕တို႔ကို ရြပ္ရြပ္ ခၽြံခၽြံ တိုက္ခိုက္တြန္း လွန္ခဲ့ သည္႔ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ ျမင္းတပ္ဗိုလ္ အဗ္ဒုလ္ကရင္ (ခ) ခံဆပ္ ဗိုလ္ ျဖစ္သည္။
……. ေဂါ့ေတာ့ ပုလႅင္ ၌ အဂၤလိပ္ တုိ႔ ႏွင့္ တုိက္ၾကရသည္႔ စစ္ပြဲတြင္ အဂၤလိပ္တို႔ ဘက္မွ ျမင္းအလံုး အရင္းႏွင့္ စစ္ပါရီ အမႈထမ္း တစ္ေသာင္းေက်ာ္ ခန္႔ျဖင့္ ၾကံ႕ၾကံ႕ခံ ဆီးၾကိဳ ေနသည္ ကို ေက်ာ္ သူေရႊေတာ္ ေနာ္ရထာ၊ သံ၀ါဗိုလ္ သူရအာဏာ ဘုရင္ သီဟ ေနာ္ရထာ၊ ရန္ေအာင္ သိဟ ေနာ္ရ ထာ၊ ခန္ဆပ္ဗိုလ္ ေနမ်ိဳးဂုဏၰရတ္ တို႔ိကုိ ျမင္းစီးေရ ၁၀၀ ေက်ာ္ႏွင့္ ေရြႊ ထီးျဖန္႔ ကာ စစ္လ်င္ ကစားေစျပီးမွ ဗိုလ္မႉး တပ္မႉး ရဲမက္ေတာ္သံုး တပ္သားတို႔ကို တိုက္ခိုက္ၾကရာ အဂၤလိပ္ စစ္သည္ အေပါင္း တို႔ မခံမရပ္ႏို္င္ထြက္ေျပး ၾကသည္ ကို ရဲမတ္တို႔က လိုက္လံ ထိုးခုတ္ သစ္ညွစ္ၾကရာ အဂၤလိပ္ တို႔ႏွင့္ စစ္ပါရီ ကုလား အမ်ား ေသဆံုးသည္။ ေသနတ္ငါးရာေက်ာ္ ၊ရထားတင္ အေျမာက္ ႏွင့္ သေဘာၤ ျမင္းအစီးေရ ၂၀၀ ဆင္ ငါးစီးရ လုိက္၏။
(ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ မဟာရာဇ၀င္ေတာ္ၾကီး ဒုတိယတြဲ စာမ်က္ႏွာ ၃၇၆ -၃၇၇)

                                                                         မဟာဗႏၶဳလ ၏ညာလက္ရံုး ေနမ်ိဳးဂုဏၰရတ္ ေခၚ ခန္ဆပ္ဗိုလ္ ဒိုကရင္

သီေပါမင္းလက္ထက္ ေ႐ြးလက္်ာတပ္မွ ထိုးကြင္းမင္ေၾကာင္ေဘာင္း ဘီစြပ္ႏွင့္ ေတြ႕ရေသာ တပ္မွဴး ဦးေ႐ႊဂုဏ္ (အသက္ ၇၆ႏွစ္ အ႐ြယ္ ၁၃၀၀ျပည့္ႏွစ္က ေ႐ႊဘိုခ႐ိုင္ ဘူးႀကီးေက်း႐ြာတြင္ ႐ိုက္ကူးပါသည္၊)

ဗဒံုမင္းတရား ေခၚ ဘိုးေတာ္ ဦး၀ိုင္းဘုန္းေတာ္စဥ္ ၁၁၄၇ ခုု ျခစ္ျခစ္ေတာက္ ပူျပင္းေသာ ေႏြရာသီ ေနေရာင္ေအာက္ ၌ ရတနာပူရ အ၀ ေနျပည္ေတာ္ ၏ ျပလမ္း မၾကီး ငယ္ အသြယ္ သြယ္ တို႔တြင္  ေက်ာ၌ အထည္ထုပ္ၾကီး ကိုပိုးလ်က္ လက္ တစ္ ဖတ္ ၌ တလံသာသာရွိ ဒုတ္ၾကီး တစ္ေခ်ာင္းကို ကိုင္ေဆာင္ကာ အသား၊ ဂ်ံဳေသြးေရာင္၊ အသက္ ၂၀ ခန္႔ရွိ ပထန္ လူမ်ိဳး တစ္ေယာက္ သည္ အသံမာၾကီး ျဖင့္ အထည္မ်ားကို လွည္႔လည္ ေအာ္ဟစ္ ေရာင္းခ် ေန သည္ကို ေတြ႔ျမင္ႏိုင္ ေပ သည္။
အေနာက္ တိုင္း ျဖစ္ အထည္ ေခ်ာမ်ားကို အသံုးျပဳလိုၾကေသာ ေနျပည္ေတာ္ သူ ေနျပည္ေတာ္ သားတို႔မွာ သူေရာက္လာ လွ်င္ အထူး ပီတီ ျဖစ္ၾက၍ သူထက္ငါ လုယက္ ၀ယ္ယူၾကသျဖင့္ လက္မလည္ႏိုင္ ေလာက္ေအာင္ပင္ ေရာင္းခ်ေန လ်က္ရွိ ေပ သည္။ သူကလည္း အ၀ျမိဳ႕ေတာ္ သို႔ ေရာက္လုိက္လွ်င္ အထူးပီတိျဖစ္ လ်က္ ျမိဳ႕ေတာ္သူျမိဳ႕ေတာ္သား တို႔အား တစ္ အိမ္ တက္ တစ္အိမ္ဆင္းႏႈတ္ဆက္ရင္း ၀င္ထြက္လွည္႔လည္ အထည္မ်ား ကို ေရာင္းခ်ေလေတာ့ သည္။ ျမိဳ႕ေတာ္ သူျမိဳ႕ ေတာ္ သား မ်ား ကလည္း ကေလးကအစ သူအားျမင္လိုက္လွ်င္ “ဒိုကရင္ လာျပီ။ ဒိုကရင္ လာျပီ ” ဟု ဆီးၾကိဳ ႏႈတ္ခြန္း ဆက္ၾက သည္။
သို႔ျဖင့္ ဒိုကရင္သည္ အ၀ေနျပည္ေတာ္ သူ ေနျပည္ေတာ္သား တို႔၏ သိကၽြမ္းခင္မင္ သူ တစ္ေယာက္ျဖစ္ ခဲ့ သည္။ သို႔သိ ကၽြမ္း ခင္ မင္ၾကသူ တို႔အထဲတြင္ အိမ္နိမ့္ စံ ေတာ္ဘုရား၊ စစ္ကိုင္း မင္းသား၊ ကေလးႏွင့္ အထူးသိကၽြမ္း ခင္မင္ေပသည္။ အိမ္ နိမ့္စံ ေတာ္ဘုရား ေလးသည္ ဒိုကရင္၏ အဂၤါ လကၡဏာ ႏွင့္ရိုးသားရဲရင့္ တည္ၾကည္ေသာ စကားတို႔ေၾကာင့္ လည္း ေကာင္း၊ လ်င္ျမန္ဖ်က္ လက္ျခင္းႏွင့္ အားကိုးရာမဲ့ တစ္ဦးျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ လည္းေကာင္း၊ အထူးသ နား ခ်စ္ခင္ မိေတာ့ သည္။ အဗၺဒြလ္ ကရင္မ္ ေခၚ ဒိုကရင္ ကလည္းေတာ္ဘုရားေလး၏ စံအိမ္ေတာ္ကို တည္းအိမ္ျပဳ ကာ ၄င္းမွပင္ လွည္႔လည္၍ အ ထည္ မ်ားကို ေရာင္းခ်ေလ႔ရွိသည္။
ေတာ္ဘုရားေလးသည္ ဒိုကရင္၏ သြားလာေနထိုင္ပံုတို႔ကို အျမဲအကဲခတ္လ်က္ရွိေနေပသည္။ ဒိုကရင္ကား အိမ္ေတာ္ သို႔ ေရာက္လွ်င္ အားေသာအခ်ိန္မ်ား၌ အျငိမ္ မေနတက္ ၊ ေတာ္ဘုရားေလး ၏ စီးေတာ္ျမင္းကို ကိုင္တြယ္ေကၽြးေမြး ျခင္း ၊ သက္ ေတာ္ ေစာင့္ ကိုယ္ရံေတာ္ အစုသား၊ အေဆာင္ေတာ္ ကိုင္အစုသား တို႔အား စနစ္ တက်ျဖစ္ေစရန္ နည္းနာနိ သွ်မ်ား ကို အၾကံေပး ေျပာ ဆိုတုိက္ တြန္း ျခင္း၊ စံအိမ္ေတာ္  ၏ အတြင္း အျပင္ အမႈိက္သရိုက္ မ်ားကို လွဲခတ္ရွင္းလင္းျခင္း ၊စ သည္႔ ကိစၥ တို႔ျဖင့္ အခ်ိန္ကို အသံုးျပဳေပ၏။ ထိုအခ်င္းအရာမ်ားကို ေတာ္ဘုရား ေလးသည္ အထူးႏွ စ္ သက္ သေဘာက် ေပ သည္။
တစ္ေန႔ ေသာအခါ ေတာ္ဘုရားေလးသည္ ဒိုကရင္အား ေရွ႕ေတာ္သို႔ ေခၚ၍ စံအိမ္ေတာ္ ၌ အေဆာင္ေတာ္ကိုင္ အမႈေတာ္ ထမ္း” အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ ရန္မိန္႔ေတာ္ မူေလ ၏။ ခ်စ္ခင္စြဲလမ္း ၍ေနေသာ သူငယ္ခ်င္းတို႔၏ စိတ္ဓါတ္သည္ ခြဲခြာေနထိုင္ရ မည္ကို အလြန္၀န္ေလး တက္ေပသည္။ သို႔ႏွင့္ ဒိုကရင္ ကလည္း ေတာ္ဘုရားေလး ၏ အ မိန္႔ေတာ္ ကိုနာခံ ေဆာင္ရြက္ရန္ အတြက္ ဗမာျပည္၌ ရိုးေျမက်ေန ထိုင္ရန္ သႏိၷဌာန္ျပဳလိုက္ေလေတာ့သည္။ ထိုအခါမွစ၍ ဒုိကရင္ သည္ ေတာ္ဘုရားေလး ၏ စံ အိမ္ေတာ္ အေဆာင္ေတာ္ကိုင္ အမႈေတာ္ ထမ္းျဖစ္လာေလသည္။

သီေပါမင္းလက္ထက္ ေ႐ြးလက္်ာတပ္မွဗိုလ္မင္း ဦးေျပာင္း (အသက္၈၅ ႏွစ္ အ႐ြယ္ ၁၃၀၀ျပည့္ႏွစ္က ေ႐ႊဘိုခ႐ိုင္ ဘူးႀကီးေက်း႐ြာတြင္ ႐ိုက္ကူးပါသည္၊)

ဒိုကရင္ သည္ အေဆာင္ေတာ္ကိုင္ အမႈေတာ္ ကို ထမ္းရြက္ ရေသာ အခါ ၌လည္း သူတစ္ထက္ ထူးကဲ၍ ေဆာင္ရြက္ တက္ ျခင္း၊ သခင္၏ အလုိကို ၾကိဳတင္ သိျမင္တက္ျခင္း စသည္ျဖင့္ လိမၼာေရးျခား ရွိလွေသာေၾကာင့္ ေတာ္ဘုရား ေလး အ ထူး အေရး ေပးျခင္း ခံရေပ သည္။ ေတာ္ဘု ရားေလး တင္မက အိမ္ေတာ္ သူအိမ္ေတာ္ သားမ်ားက ပင ္ဒိုကရင္အားထူး ကဲ ခ်စ္ ခင္ ၾက၍ အေရး ေပးၾကေပ သည္။
အိမ္နိမ့္စံ ေတာ္ဘုရားေလးသည္ ၁၁၁၈ ခု ႏွစ္ ၌ အျမင့္စံေတာ္မူရေသာအခါ “အရွင္ျမင့္ ကၽြန္တင့္ ” ဆိုသည္႔စကားကဲ့သို႔ အေဆာင္ ေတာ္ကိုင္ ဒိုကရင္ အား စစ္ဗိုလ္ ရာထူး ကို ခ်ီးျမင့္ ခန္႔အပ္ျပန္သည္။ စစ္ဗိုလ္ကေလး ဒုိကရင္ ကား စစ္သားမ်ား အေပၚ ၌ စီမံ အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း ငယ္သား တို႔အား ေဖၚေရြျခင္း၊ သေဘာထားၾကီးျခင္း၊ ငယ္ သားတို႔ ၏ ခ်စ္ခင္ေလး စားျခင္း ခံ ရ ျခင္း တို႔သည္ ရပ္တည္၍မေနပဲ ေရွ႕သို႔ တိုးတက္မည႔္ ဒိုကရင္၏ အရည္အခ်င္း မ်ားေပတည္း။
ကသည္းအေရးေတာ္ပံု
၁၁၈၂ ခုႏွစ္ ၌ လက္ေအာက္ခံ ကသည္းျပည္ ပုန္ကုန္ျခားနားသျဖင့္ ေတာ္ဘုရားေလးေခၚ ဘၾကီးေတာ္ စစ္ကိုင္းမင္း ခ်ီတက္ႏိွမ္နင္းရာ စစ္ဗိုလ္ကေလးဒုိကရင္ လည္း သူ၏တပ္သား မ်ား ႏွင့္အတူ ခ်ီတက္ ႏွိမ္နင္းရာစစ္ဗိုလ္ ကေလး ဒိုကရင္ လည္း သူ၏ တပ္သားမ်ားႏွင့္ အတူ ခ်ီတက္ရေလ သည္။ဒိုကရင္ သည္ သက္ စြန္႔ၾကိဳး ပမ္း ရြံ႕ရြံ႔ ခၽြံခၽြံ ကြပ္ကဲတုိက္ခုိက္ရာ ကသည္း အေရးေတာ္ပံု ကိုေအာင္ျမင္စြာ ႏိွမ္နင္းႏိုင္ခဲ့ေပသည္။ ဤသို႔ စစ္ဗိုလ္ကေလး ဒိုကရင္သည္ အမႈေတာ္ ကိုသက္ စြန္႔ၾကိဳး ပမ္းေဆာင္ ရြက္ေၾကာင္း ဘၾကီးေတာ္မင္း တရားၾကားသိေတာ္မူလွ်င္ စစ္ဗိုလ္ၾကီးရာထူးသို႔ တိုးတက္ ခ်ီးျမင့္ျခင္း ခံရျပန္ ေလသည္။
ထိုအခါမွစ၍ စစ္ဗိုလ္ၾကီး ဒိုကရင္အား “ခံတပ္ဗိုလ္ ဒိုကရင္” ဟုေခၚတြင္ၾကေလသည္။ တဖန္ ၁၁၈၃ ခုႏွစ္ တြင္အာသံဘုရင္ စႃႏၵကႏာၱရွိန္သည္ အဂၤလိပ္မ်ား ၏ ေသြးထိုး မႈေၾကာင့္ ပုန္ကုန္ျခား နား ေလရာ ခံတပ္ဗိုလ္ ဒိုကရင္ အား ျမင္းတပ္ကို ဦးစီးကြပ္ကဲ လ်က္ခ်ီတက္ႏွိမ္ နင္းေစ ရာ ေအာင္ျမင္ျပန္ေလ သည္။ အာသံ ကျပန္ လာ ေသာ အခါ ယြန္း ျပည္ သို႔ သံအမတ္ အျဖစ္ ေစလႊတ္ျခင္း ခံရခဲ့သည္။ ယြန္းျပည္၌ အမႈေတာ္ထမ္းရြက္ ရာတြင္ မင္း ၂ပါး၏ ခ်စ္ၾကည္ ေရး သည္ အထူးေအာင္ျ မင္ေပ သည္။ ယြန္းျပည္မွ ေနျပည္ေတာ္ သို႔ ျပန္လည္ေရာက္ရွိ လာျပီးေနာက္ မၾကာမီ အလႅဟ္ အရွင္ျမတ္ အမိန္႔ေတာ္ခံ ယူသြားေလ ေတာ့သည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ခံတပ္ဗိုလ္ ဒိုကရင္ အတြက္ ဘၾကီးေတာ္ မင္းတရားသည္ အထူး၀မ္းနည္း ေၾကကြဲလ်က္ အသည္းစြဲကာ က်န္ရွိခဲ့ေပ သည္။



                                                  လမင္း